U savremenoj Rusiji, pod vodstvom Vladimira Putina, proteklih nekoliko godina svjedočimo zabrinjavajućem trendu – rastućem broju tajanstvenih i sumnjivih smrti među istaknutim članovima političke, vojne i poslovne elite. Ovaj fenomen, iako daleko od novog u historiji ruske politike, postao je sve vidljiviji nakon početka invazije na Ukrajinu u februaru 2022. godine. Prema podacima koje prenose zapadne obavještajne službe i ruski opozicioni aktivisti, više od 75 visoko rangiranih pojedinaca izgubilo je život u nerazjašnjenim okolnostima u periodu od početka rata do jula 2025.
Ti ljudi nisu anonimni – među njima su bili oligarsi, ministri, generali, obavještajci i osobe usko povezane s najvišim državnim strukturama. Službeni narativi o njihovim smrtnim slučajevima uključuju samoubistva, padove s prozora, utapanja, srčane udare ili čak porodične tragedije. Međutim, sve češće se postavlja pitanje – da li je sve to zaista slučajno?
Jedan od posljednjih primjera je Roman Starovojt, bivši guverner Kurske oblasti, koji je u maju 2024. postao ministar saobraćaja Rusije. Nakon što je Kurska oblast pretrpjela ozbiljan vojni poraz u sukobima s Ukrajinom, Starovojt je smijenjen. Neposredno nakon toga, pronađen je mrtav u Odintsovu, elitnom naselju u Moskvi, navodno nakon samoubistva. I to – pištoljem koji mu je, prema tvrdnjama ruskih medija, poklonio sam Putin.
Slučaj Starovojta nije izuzetak. Evo još nekoliko ilustrativnih primjera:
-
Ravil Maganov, predsjednik Lukoila, pao je s prozora bolnice u Moskvi nedugo nakon što je njegova kompanija izrazila blagu kritiku invazije na Ukrajinu.
-
Pavel Antov, oligarh, i Marina Jankina, visoka finansijska zvaničnica vojske, također su izgubili život nakon pada s prozora.
-
Jevgenij Prigožin, osnivač Wagnera, poginuo je u padu aviona samo nekoliko mjeseci nakon što je organizovao pobunu protiv Putina.
-
Ostali, poput Aleksandra Tjuljakova iz Gazproma i Sergeja Protosenje iz Novateka, navodno su izvršili samoubistvo vješanjem.
-
Tu su i brojni slučajevi smrti izazvanih navodnim gušenjem u kadi, utapanjem u bazenu ili padom niz stepenice – s srčanim udarom kao najčešće spominjanim uzrokom.
Ruski mediji gotovo nikada ne istražuju ove slučajeve. Zvanične reakcije uglavnom se svode na izraze saučešća, dok se upiti zapadnih novinara rutinski ignorišu. Tako se formira atmosfera u kojoj dominira strah, šutnja i pasivnost, a stvarna istina ostaje u tami.
Mnogi analitičari smatraju da ove smrti nisu slučajne, već refleksija borbe za moć i resurse unutar ruskog establišmenta. Oni koji se učine nepouzdanim, neodanim ili previše nezavisnim – nestaju. Takve eliminacije služe kao upozorenje svima drugima.
Profesor Jeffrey Winters, ekspert za oligarske sisteme, ukazuje na činjenicu da je gotovo nemoguće da milijarderi, ljudi s obezbjeđenjem, pristupom najboljoj medicinskoj skrbi i potpunom zaštitom, umiru na takve načine bez znanja države. Kako kaže, ista ona ruka koja ih je dovela na vlast sada ih uklanja ako postanu smetnja.
Sa strane Ukrajine, ove smrti se tumače kao dodatni dokaz brutalne i autoritarne prirode ruskog režima. Mihajlo Podoljak, savjetnik predsjednika Zelenskog, poručio je da u Rusiji “nelojalnost znači smrt“.
Fiona Hill, bivša savjetnica Bijele kuće i stručnjakinja za Rusiju, naglašava da se ne treba prepustiti svakoj teoriji zavjere, ali i da ne treba ignorisati činjenicu da nedemokratski sistem ne funkcioniše po demokratskim pravilima. Upozorava da se radi o dijelu šire strategije – hibridnog rata protiv Zapada, koji uključuje trovanja, atentate, sajber napade, sabotaže i zastrašivanja.
Zanimljivo je da ovaj trend nije počeo sa invazijom na Ukrajinu. BBC je još ranije dokumentovao najmanje 38 sumnjivih smrti biznismena koji su u nekom trenutku bili povezani s Kremljom, a najpoznatiji među njima bio je Boris Berezovski, bivši Putinov saveznik, koji je pronađen mrtav u Engleskoj, navodno nakon samoubistva. Iako britanske vlasti nisu otkrile znake nasilja, javnost nikad nije bila uvjerena u to objašnjenje.
Na društvenim mrežama i među opozicijom preovladava osjećaj da toliko “slučajnih” smrti jednostavno nije moguće, posebno kada se radi o najzaštićenijem sloju društva. Skepticizam raste, ali odgovora i dalje nema.
U konačnici, ovi događaji samo dodatno oslikavaju stanje u današnjoj Rusiji – autoritarnoj državi gdje strah i šutnja dominiraju nad istinom i pravdom. Pojedinci koji pokušaju odstupiti od dominantnog narativa, bilo da su političari, vojni lideri ili poslovni ljudi, brzo postaju meta sistema koji ih je stvorio. A cijena nelojalnosti – čini se – sve češće je život.
