Vlasti Republike Srpske (RS) odlučile su angažirati lobističku advokatsku kancelariju iz Sjedinjenih Američkih Država (SAD), s ciljem da preispitaju postojeće sankcije koje su na snazi protiv ključnih političkih figura RS, Milorada Dodika i Željke Cvijanović. Sporazum je potpisan krajem decembra prošle godine, a zadaci koje su postavile pred ovu kancelariju uključuju promociju dijaloga između RS i administracije Donalda Trumpa, preispitivanje Dejtonskog mirovnog sporazuma, kao i smanjenje uticaja visokog predstavnika u Bosni i Hercegovini.
Ova inicijativa predstavlja deo šireg političkog i diplomatskog plana vlasti RS da se promene određene ključne tačke političke i geopolitičke dinamike u regionu. Kancelarija “Zell & Associates International Advocates” koja je potpisala ugovor s RS, odgovorna je za ostvarivanje tih ciljeva u SAD, a komunikacija će se voditi s predstavnicima američkog izvršnog i zakonodavnog sistema, ali i s nevladinim sektorom. Prema registracionim dokumentima, uslovi za pružanje ovih usluga ostali su “strogo tajni”, uključujući i finansijske detalje koji se odnose na cene ovih lobističkih usluga.
Ovaj potez vlasti RS dolazi u kontekstu prošlih sankcija koje su SAD već uvele protiv Milorada Dodika i Željke Cvijanović zbog njihovih aktivnosti koje se protive Dejtonskom sporazumu i njegovoj implementaciji. Naime, sankcije su uvedene zbog “antidejtonskog djelovanja”, a trenutne vlasti u RS sada traže način da ukinu ove sankcije, ali i da se dalje bave pitanjem uloge visokog predstavnika u BiH, čiji autoritet, prema njihovom mišljenju, treba da bude umanjen ili potpuno eliminisan.
Sadržaj sporazuma, koji je postigao kabinet predsjednika RS, uključuje i promociju dijaloga sa administracijom “Trump 2.0” (ako bi on bio ponovno izabran), kako bi se poboljšali odnosi između RS i SAD-a. Dodatni cilj je osnažiti političku poziciju RS na međunarodnom planu, posebno u svetlu trenutne geopolitičke situacije koju izaziva rat u Ukrajini i njegov uticaj na Balkansku i Istočnu Europu. Jedan od ključnih zahteva je i preispitivanje Dejtonskog mirovnog sporazuma, posebno njegovog Aneksa 10, koji daje velike ovlasti visokom predstavniku u BiH. RS već dugo ne priznaje trenutnog visokog predstavnika, Christiana Schmidta, i teži ukidanju ove uloge.
U američkom pravnom sistemu, RS već ima nekoliko aktivnih lobističkih firmi i advokatskih kancelarija koje promovišu njene interese. Jedan od najistaknutijih predstavnika je kancelarija “McGinnis Lochridge” koja se bavi pitanjima Dejtonskog sporazuma i održava sajt “BiH Dayton Project”, čiji je cilj informisanje međunarodne javnosti o događajima u Bosni i Hercegovini. Takođe, u Vašingtonu je aktivno i Predstavništvo RS, a trenutno ga vodi Drina Vlastelić Rajić.
RS već godinama ulaže značajna sredstva u promociju svojih interesa u inostranstvu. U budžetu za 2025. godinu, RS je za osam svojih međunarodnih predstavništava, među kojima se nalaze i ona u SAD-u, odvojila 6,5 miliona maraka. Ovaj iznos predstavlja smanjenje u odnosu na prethodnu godinu kada je budžet iznosio 7,62 miliona maraka. Ove aktivnosti pokreću važna politička pitanja koja se tiču ne samo unutrašnje politike BiH, već i njenog međunarodnog statusa i odnosa sa velikim globalnim silama.
Zanimljivo je da ovaj novi sporazum ne spominje direktno ukidanje sankcija za sve članove rukovodstva RS, već se fokusira na poboljšanje odnosa i moguće promene u pogledu političkog okvira i uloge međunarodnih predstavnika u BiH. Time RS, iako suočena s ograničenjima na međunarodnom planu, traži načine za unapređenje svog statusa i osnaživanje političkog dijaloga s velikim svetskim igračima. Ujedno, ovakva lobistička angažovanja pokreću pitanja o tome koliko je efikasno investiranje u vanjsku politiku, posebno kada se uzmu u obzir sankcije koje se primenjuju na ključne političare iz RS-a.
U zaključku, vlasti RS i dalje teže promovirati svoju političku agendu na međunarodnoj sceni, koristeći lobističke usluge u SAD-u. Ovaj strateški potez ima za cilj smanjenje sankcija, preispitivanje Dejtonskog sporazuma i smanjenje uticaja visokog predstavnika. Time se otvara nova stranica u odnosima RS sa SAD-om, dok se pokušava usmeriti na preispitivanje temelja postojećeg političkog okvira u BiH.
