Politička scena u Republici Srpskoj ponovo je uzburkana nakon najave da će se na posebnoj sjednici Narodne skupštine RS birati vršilac dužnosti predsjednika Republike Srpske, a prijedlog je da tu funkciju privremeno preuzme Željka Cvijanović, članica Predsjedništva BiH. Odluka koja se sutra očekuje pred poslanicima izazvala je brojne reakcije jer direktno proizlazi iz institucionalnog sukoba između entitetskih i državnih institucija Bosne i Hercegovine, kao i iz višemjesečne političke napetosti između Banjaluke i Sarajeva.
Uvod
U obrazloženju Odluke koju je pripremila Narodna skupština RS, jasno se poziva na Ustav Republike Srpske, prema kojem mandat predsjednika traje četiri godine i može se prijevremeno prekinuti samo u dva slučaja – ostavkom ili opozivom. Međutim, kako je navedeno, Milorad Dodik nije ni podnio ostavku, niti je smijenjen, što znači da mu mandat, po entitetskom Ustavu, nije prestao. Uprkos tome, Centralna izborna komisija BiH (CIK BiH) raspisala je prijevremene izbore za 23. novembar 2025. godine. Ova odluka CIK-a izazvala je negodovanje vlasti u Banjaluci, koje tvrde da se radi o neustavnom aktu nametnutom spolja, i da Republika Srpska neće priznati njegove posljedice.
Razrada
Na prethodnim sjednicama, Narodna skupština RS usvojila je niz zaključaka kojima se odbacuje ono što naziva “kolonijalnom upravom u BiH”. Prema navodima u dokumentu, upravo su odluke međunarodnih zvaničnika, posebno visokog predstavnika Kristijana Šmita, glavni uzročnik ustavno-političke krize i narušavanja vladavine prava.
Skupština Republike Srpske više puta je ponovila svoj stav:
-
da ne priznaje Kristijana Šmita kao visokog predstavnika jer njegovo imenovanje nije potvrđeno u Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih nacija,
-
da su odluke koje on donosi nevažeće,
-
i da svaka institucija koja ih primjenjuje, uključujući Sud BiH i CIK BiH, ugrožava suverenitet i ustavni poredak Republike Srpske.
U dokumentu koji će biti predstavljen poslanicima, navodi se da je Sud BiH donio presudu protiv Milorada Dodika na osnovu odluka neizabranog stranca, a ne prema zakonima koje je usvojila Parlamentarna skupština BiH. Time je, kako tvrdi Narodna skupština RS, izvršen državni udar i potpuno urušen ustavni poredak BiH definisan Dejtonskim mirovnim sporazumom.
Skupština se pozvala i na legitimitet Milorada Dodika, naglašavajući da je izabran voljom naroda na slobodnim izborima 2022. godine. Prema tom tumačenju, njegov mandat ne može biti poništen odlukom CIK-a BiH, jer bi to značilo poništavanje volje birača i ustavnog poretka Republike Srpske. Zbog toga je Narodna skupština pozvala Dodika da nastavi obavljati funkciju predsjednika u punom kapacitetu, bez obzira na odluke državnih institucija.
Posebno se ističe i stav da bi učestvovanje bilo koje stranke ili pojedinca na prijevremenim izborima značilo kršenje zaključaka Skupštine RS, kao i narušavanje ustavne ravnoteže i degradaciju Republike Srpske kao strane u Dejtonskom sporazumu.
Međutim, u praksi se dogodilo suprotno — nekoliko političkih stranaka sa sjedištem u Republici Srpskoj najavilo je učešće na izborima, što je Narodna skupština okarakterisala kao neposlušnost i otvoreno suprotstavljanje njenim stavovima.
Kao odgovor na tu situaciju, 24. septembra je održana 26. posebna sjednica Narodne skupštine RS, na kojoj su doneseni novi zaključci. U njima je Skupština dopustila političkim strankama da same odluče hoće li učestvovati na izborima, ali je istovremeno konstatovala da je potrebno obezbijediti kontinuitet funkcionisanja institucije predsjednika Republike.
Prema novom prijedlogu, Skupština će imenovati lice koje će privremeno obavljati dužnosti predsjednika RS, kako bi se izbjegla institucionalna blokada. Kao najizgledniji kandidat navedena je Željka Cvijanović, što je i zvaničan prijedlog skupštinske većine.
U obrazloženju stoji da će odlukom o određivanju vršioca dužnosti predsjednika biti ostvaren interes Republike Srpske da njene institucije normalno funkcionišu i da se očuva princip ustavnosti i zakonitosti.
Također, poziva se na stav Ustavnog suda Republike Srpske, u kojem se navodi da Narodna skupština kao organ ustavotvorne i zakonodavne vlasti ima pravo da koristi sve pravne instrumente potrebne za nesmetano funkcionisanje državnih organa. Time se pokušava dati pravno pokriće za imenovanje Cvijanović, iako Dodikov mandat formalno nije prestao.
Zaključak
Ova situacija pokazuje duboku i dugotrajnu krizu u institucionalnim odnosima unutar BiH, gdje se entitetske i državne institucije sve češće nalaze u otvorenom sukobu. Dok Republika Srpska tvrdi da brani ustavnost i dejtonsku strukturu, institucije BiH smatraju da je riječ o pokušaju paralelizma i ignorisanju državnih odluka.
Uloga Željke Cvijanović u ovom procesu biće ključna jer će ona, ako odluka bude usvojena, postati privremeni čuvar funkcije predsjednika RS u jednoj od najnapetijih političkih faza nakon Dejtona.
Ovaj potez ima višestruko značenje:
-
Političko – pokazuje da vlast u RS ne odustaje od svojih stavova o nelegitimnosti odluka međunarodnih institucija.
-
Pravno – pokušava osigurati kontinuitet u funkcionisanju institucija uprkos formalnim preprekama.
-
Simbolično – predstavlja nastavak borbe za entitetsku autonomiju unutar Bosne i Hercegovine.
Na kraju, jasno je da odluka o imenovanju Željke Cvijanović nije samo administrativno pitanje, već politička poruka upućena i Sarajevu i međunarodnim akterima. Republika Srpska, kroz ovaj potez, želi pokazati da je spremna samostalno donositi odluke o vlastitim institucijama, čak i ako to znači dublje udaljavanje od državnog okvira Bosne i Hercegovine.
