Uvod
Evropska unija ulazi u novu fazu sigurnosne politike koja nagovještava početak najveće militarizacije kontinenta od završetka Hladnog rata. U središtu te transformacije nalazi se nova strategija Evropske komisije pod nazivom Defence Readiness Roadmap 2030, čiji je cilj da države članice do kraja decenije dostignu visok stepen vojne spremnosti sposobne za odvraćanje moguće ruske agresije. Ovaj dokument, koji se još nalazi u pripremi, predviđa duboke promjene u načinu na koji Evropa planira, kupuje i koristi svoje oružane kapacitete. Iako plan još nije zvanično usvojen, poruka iz Brisela je jasna – Evropa mora biti spremna za rat ako želi sačuvati mir.
Razrada
Evropska komisija upozorava da, uprkos znatnom povećanju vojnih budžeta širom kontinenta, većina država i dalje troši sredstva nekoordinisano i nacionalno ograničeno. Ovakav pristup, prema analizi Komisije, uzrokuje tri glavna problema:
-
Fragmentaciju vojnih kapaciteta među državama članicama,
-
Inflaciju troškova usljed dupliranja nabavki i neujednačenih procedura,
-
Nedostatak interoperabilnosti, odnosno nemogućnost zajedničkog djelovanja vojski EU.
Cilj Brisela je da do kraja 2027. godine, najmanje 40% vojnih nabavki u EU bude realizirano kroz zajedničke ugovore, što je dvostruko više nego danas. Nadalje, do 2028. godine, barem 55% oružja i vojne opreme trebalo bi dolaziti iz evropske i ukrajinske industrije, a do 2030. godine taj udio bi trebao narasti na 60%. Time bi se postigla veća samostalnost evropskog odbrambenog sektora i smanjila zavisnost od američkih i azijskih proizvođača oružja.
Jedan od ključnih ciljeva strategije jeste stvaranje zajedničkog sistema evropske odbrane. Plan precizno navodi devet ključnih sposobnosti koje Unija mora razviti ili unaprijediti kako bi mogla efikasno reagovati na buduće prijetnje:
-
Protivzračna i proturaketna odbrana,
-
Vojna mobilnost i logistika,
-
Artiljerija dugog dometa,
-
Vještačka inteligencija i kibernetička sigurnost,
-
Proizvodnja projektila i municije,
-
Razvoj dronova i protudronovskih sistema,
-
Kopneno ratovanje,
-
Pomorska moć i zaštita morskih puteva,
-
Svemirska infrastruktura i nadzor.
Poseban akcenat stavljen je na Ukrajinu, koja bi prema planu trebala postati „čelični dikobraz” – izrazito naoružana država sposobna da odvrati svaki pokušaj ruskog napada. Evropski lideri smatraju da bi takav pristup ojačao istočni bedem Unije i stvorio dodatni sloj sigurnosti za evropski kontinent.
U okviru plana, predviđeno je i pokretanje nekoliko velikih infrastrukturnih projekata do kraja tekuće godine. Među njima se izdvajaju:
-
Eastern Flank Watch – integrisani sistem kopnene, zračne i antidronske odbrane duž istočnih granica EU,
-
European Drone Wall – „zid dronova” za praćenje i zaštitu granica od potencijalnih prijetnji,
-
European Air Shield – višeslojni raketni štit koji bi trebao štititi evropski zračni prostor,
-
Defence Space Shield – sistem zaštite evropskih satelita i svemirskih komunikacija.
Finansijski aspekt plana izazvao je mnoge rasprave. Komisija procjenjuje da bi Evropska unija mogla mobilizirati do 800 milijardi eura do 2030. godine, koristeći:
-
SAFE program – zajmove za naoružanje,
-
Evropski fond za odbranu,
-
te sredstva iz novog sedmogodišnjeg budžeta koji stupa na snagu 2027. godine.
Iako se navodi da države članice zadržavaju punu suverenost nad svojom odbranom, pojedine zemlje izražavaju skepticizam. Njemačka smatra da EU može samo stvoriti uslove za razvoj nacionalnih kapaciteta, dok Švedska upozorava da fokus treba biti na mjerljivim rezultatima, a ne na statističkim kvotama zajedničkih nabavki.
U dokumentu se također naglašava da će svi planovi biti usklađeni s NATO-om, čime se pokušava umiriti zabrinutost država koje strahuju da bi evropska vojna integracija mogla potkopati savez sa Sjedinjenim Državama. Ipak, poruka između redova je jasna: Evropa mora razviti sposobnost samostalnog djelovanja. Sve je više naznaka da se SAD okreće vlastitim interesima u Aziji i Bliskom istoku, pa EU mora preuzeti odgovornost za sigurnost svog kontinenta.
U nacrtu dokumenta Komisija upozorava: „Autoritarne države sve češće pokušavaju utjecati na naša društva i privrede. Tradicionalni saveznici preusmjeravaju pažnju prema drugim regijama svijeta. Evropska odbrambena pozicija mora biti spremna za bojišnice sutrašnjice.”
Zaključak
Strategija Defence Readiness Roadmap 2030 predstavlja prekretnicu u evropskoj sigurnosnoj politici. Ona označava prelazak iz faze reaktivne politike u fazu aktivne pripreme za potencijalne konflikte. Brisel time šalje poruku da mir više nije garancija, već rezultat spremnosti.
Iako mnogi ovaj plan nazivaju militarizacijom kontinenta, njegovi zagovornici tvrde da se radi o nužnoj evoluciji – u svijetu u kojem se geopolitički balans ubrzano mijenja, a ruska prijetnja ostaje trajna realnost.
Ako se strategija u potpunosti realizuje, Evropa bi do 2030. godine mogla postati najkoordinisaniji vojno-industrijski blok poslije Sjedinjenih Država. No, istovremeno, ovaj proces otvara brojna pitanja o demokratskoj kontroli, budžetskoj održivosti i mogućnosti da EU izgubi svoj tradicionalni identitet mirovnog projekta.
Jedno je sigurno – Evropa se više ne priprema samo za mir, već i za rat, a narednih pet godina biće presudne za oblikovanje njenog novog, vojno samouvjerenog identiteta.
