U najnovijem dokumentu, čiji sadržaj izaziva pažnju javnosti, Milorad Dodik, predsjednik Republike Srpske, potpisao je sporazum o “mirnom razdruživanju” Republike Srpske (RS) i Federacije Bosne i Hercegovine (FBiH). Ovaj dokument, koji nosi naziv “Sporazum o regulisanju odnosa RS i Federacije BiH u skladu s Dejtonskim sporazumom i međunarodnim aktima”, predložen je za razmatranje na posebnoj sjednici Narodne skupštine Republike Srpske (NSRS) kao tačka koja ima podršku narodnih poslanika. Ovaj događaj predstavlja jedan od najnovijih koraka u vezi s inicijativom RS za redefiniranje odnosa unutar Bosne i Hercegovine (BiH).
Uvod
U dokumentu se navodi da RS i FBiH planiraju postupati savjesno i odgovorno tokom cijelog procesa, uz poštovanje međunarodnih granica. Fokus ovog sporazuma je naglašavanje da će dvije strane nastojati sačuvati mir i sigurnost svojih građana, kao i sigurnost imovine. Uvažavanje međusobnog pravnog subjektiviteta RS i FBiH ističe se kao jedan od ključnih elemenata ovog sporazuma, uz primjenu Dejtonskog sporazuma kao okvira koji uređuje postojanje i funkcionisanje BiH.
Razrada
Dokument posebno naglašava ključne tačke koje se odnose na razdvajanje entiteta:
- Uvažavanje međusobnog državnog subjektiviteta: Sporazum potvrđuje da će RS i FBiH kao entiteti unutar BiH poštovati državnopravni status jedni drugih, zasnovan na njihovim pravima kao potpisnica aneksa Opšteg okvirnog sporazuma za mir u BiH. To znači da se RS i FBiH međusobno prepoznaju kao pravni subjekti, čime se naglašava potreba za poštovanjem autonomije unutar svojih teritorija.
- Zajednički napori za očuvanje mira i sigurnosti: Obje strane obavezuju se na osiguranje stabilnosti i sigurnosti svojih građana. U skladu s ovim principom, entiteti će raditi na očuvanju mirnih odnosa i unapređenju regionalne stabilnosti putem razvoja “dobrosusjedskih odnosa”.
- Poštovanje ljudskih i manjinskih prava: Sporazum obavezuje strane na proširenje opsega ljudskih i manjinskih prava, garantovanih prema međunarodnim standardima i zakonodavstvu RS i FBiH. Ovaj korak smatra se ključnim u osiguranju osnovnih prava i sloboda unutar oba entiteta, čime se jača poštovanje različitosti i očuvanje ravnopravnosti.
- Pridržavanje izvornog Dejtonskog sporazuma: Dokument se poziva na Dejtonski sporazum kao jedini važeći pravni okvir za postojanje BiH, naglašavajući posebno Aneks IV – Ustav BiH. Sporazum također ukazuje na izmjene koje su, prema njegovim riječima, izvršene protivno volji entiteta, čime se implicira nezadovoljstvo RS trenutnim stanjem i pokušaj da se pronađe rješenje u skladu s “izvornim” duhom Dejtonskog sporazuma.
Pored toga, sporazum izričito navodi kako je “mirno razdruživanje” jedini preostali korak zbog nemogućnosti očuvanja izvornog Dejtonskog sporazuma, koji je garantovao ravnopravnost entiteta i jednakost naroda putem konsocijativne demokratije i zaštitnih mehanizama. RS smatra da bi nastavak funkcionisanja BiH u svom trenutnom obliku ugrozio interese ovog entiteta.
Prema dokumentu, RS i FBiH će, nakon što se postigne mirno razdruživanje, funkcionisati kao nezavisni subjekti u skladu sa svojim pravnim tradicijama. Republika Srpska namjerava se osloniti na pravni kontinuitet koji datira od 9. januara 1992. godine, dok FBiH koristi pravni okvir koji seže unazad do Vašingtonskog sporazuma iz 1994. godine.
Zaključak
Ovaj sporazum predstavlja najnoviju inicijativu Republike Srpske za redefinisanje odnosa unutar Bosne i Hercegovine, uz insistiranje na poštovanju izvornog Dejtonskog sporazuma i autonomiji entiteta. Plan mirnog razdruživanja, iako predstavljen kao način očuvanja stabilnosti, otvara brojna pitanja o budućem uređenju države i odnosima između entiteta.
U suštini, ovaj dokument postavlja pravne i proceduralne temelje za ono što RS vidi kao neophodnu reorganizaciju odnosa sa FBiH. U slučaju realizacije ovog plana, BiH bi mogla doživjeti transformaciju prema modelu koji je zasnovan na većem stepenu autonomije entiteta, a time i na preispitivanju funkcionalnosti državnih struktura u njihovoj trenutnoj formi.
Ovaj sporazum, ukoliko bude prihvaćen i sproveden, mogao bi otvoriti put za dalekosežne promjene u političkom pejzažu Bosne i Hercegovine. Mirno razdruživanje između RS i FBiH moglo bi poslužiti kao presedan za buduće odnose između entiteta i dovesti do ponovnog razmatranja pitanja suvereniteta, teritorijalne autonomije i zaštite prava građana. Međutim, implementacija ovakvog sporazuma suočila bi se sa značajnim izazovima, kako u domaćim političkim okvirima, tako i na međunarodnom planu, s obzirom na to da je Dejtonski sporazum garant međunarodne stabilnosti u regionu. Bez obzira na ishod, ovaj dokument zasigurno nagovještava novi pravac u odnosima unutar Bosne i Hercegovine, čiji će razvoj pratiti kako domaća javnost, tako i međunarodna zajednica, zabrinuta za stabilnost Zapadnog Balkana.
