U posljednjim danima u javnosti je ponovo otvorena tema obilježavanja Dana srpskog jedinstva, slobode i nacionalne zastave, praznika koji se od 2020. godine obilježava u Srbiji i u entitetu Republika Srpska. Tim povodom javio se Kosta Čavoški, član Srpske akademije nauka i umjetnosti, poznat i po svojim ranijim kontroverznim stavovima, te izrazio vrlo jasna očekivanja o daljem razvijanju ove ideje.
Čavoški smatra da bi najbolje rješenje za budućnost bilo da Srbija i Republika Srpska, koje on otvoreno naziva „dvije srpske države“, ne samo da koordiniraju obilježavanje ovakvih datuma, nego i da uvedu jedinstveni praznik koji bi se proslavljao u obje teritorije istovremeno.
Prema njegovim riječima, zajedničko obilježavanje praznika je logičan pokazatelj srpskog zajedništva, naročito u vremenima koje on opisuje kao period „različitih pritisaka“ na srpski narod.
U svojoj izjavi, Čavoški je naglasio nekoliko ključnih stavova:
-
Praznici trebaju biti zajednički obilježavani jer oni jačaju osjećaj pripadnosti jednom narodu.
-
Konačni cilj, po njegovom mišljenju, trebao bi biti da Srbija i RS imaju samo jedan praznik koji bi simbolizirao njihovo puno jedinstvo.
-
Ovakav praznik, kako tvrdi, bio bi više od ceremonijalnog obilježavanja – on bi predstavljao političku i nacionalnu poruku o bliskosti i težnji ka ujedinjenju.
Nije nevažno istaći da je Čavoški i ranije bio poznat po stavovima koji se snažno oslanjaju na ideologiju ratnih devedesetih, a njegovo ime se vezuje i uz odbranu i podršku Radovanu Karadžiću, osuđenom ratnom zločincu. Upravo zbog toga njegove poruke nailaze na različite reakcije – dok jedni u njima vide kontinuitet nacionalističke retorike, drugi ih tumače kao pokušaj održavanja zajedništva u složenim političkim okolnostima.
Sam praznik, Dan srpskog jedinstva, slobode i nacionalne zastave, u Srbiji je uveden relativno nedavno, 2020. godine. Slavi se svake godine 15. septembra, a obilježavanje istog datuma prihvaćeno je i u entitetu Republika Srpska. Odluka o uvođenju praznika donesena je dogovorom najviših državnih i entitetskih vlasti – tadašnjeg predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, premijerke Ane Brnabić i rukovodstva Republike Srpske, koje je tada predvodio Milorad Dodik.
Cilj ovog praznika je, kako se naglašava u zvaničnim obrazloženjima, da se afirmira ideja jedinstva, slobode i poštovanja srpske nacionalne zastave kao simbola zajedničkog identiteta. Upravo zato se i organizuju manifestacije u oba dijela – u Srbiji i u RS-u – kako bi se pokazala koordinacija i zajedništvo.
Analizirajući poruku koju šalje Čavoški, može se uočiti nekoliko važnih aspekata:
-
Politički signal – ideja o jednom zajedničkom prazniku zapravo je mnogo više od pitanja kalendara; to je politička poruka koja se odnosi na budući status odnosa Srbije i RS-a.
-
Istorijski kontinuitet – povezivanje praznika sa „srpskim jedinstvom“ ima za cilj podsjećanje na zajedničku prošlost i identitet, naročito kroz narative koji se oslanjaju na ratne devedesete i nacionalnu homogenizaciju.
-
Geopolitička poruka – u kontekstu savremenih odnosa u regionu, ovakve ideje se često tumače kao oblik pritiska ili izazov prema Bosni i Hercegovini i njenom ustavnom uređenju.
U zaključku, izjava Kostе Čavoškog povodom obilježavanja Dana srpskog jedinstva jasno pokazuje da on ne vidi ovaj praznik samo kao protokolarnu manifestaciju, već kao korak ka dubljem institucionalnom i političkom povezivanju Srbije i Republike Srpske. Njegov prijedlog da se uvede jedinstveni praznik za „dvije srpske države“ odražava dugogodišnju ideološku liniju kojom se nastoji pokazati i potvrditi srpsko zajedništvo.
Iako ovakve ideje kod jednog dijela javnosti nailaze na podršku, one istovremeno izazivaju ozbiljne polemike i kritike, jer otvaraju pitanje poštovanja državnih granica i međunarodnih sporazuma. Na kraju, Čavoškijeve riječi ponovo podsjećaju koliko je simbolika praznika ujedno i političko oružje, posebno kada je riječ o osjetljivim odnosima u regionu.
Autor teksta: Slobodna Bosna
