Posljednjeg dana januara započinje hamsin, drugi dio zime koji, prema narodnom vjerovanju, označava preostali period od pedeset dana do dolaska proljeća. Ovaj vremenski okvir karakteriše postepena promjena vremenskih prilika, najavljujući blaže temperature i otapanje snijega.
U okviru hamsina posebno mjesto zauzima pojava džemreta, fenomena koji je duboko ukorijenjen u narodnoj meteorologiji i obilježen vjerovanjem da donosi toplinu u različite elemente prirode. Prvo džemre će, prema narodnoj tradiciji, „udariti“ 19. februara, a to se smatra početkom prelaska iz hladne zime u toplije proljetne dane. Ova pojava potiče iz turskog jezika, gdje riječ cemre znači toplotni talas ili zračna struja. Legenda kaže da, kada se pojavi prvo džemre, priroda počinje oživljavati – pojavljuju se prvi pupoljci na granama, a na tlu se mogu vidjeti visibabe i ljubičice.
Prema predanju, postoje tri džemreta, a svako od njih ima specifičnu ulogu u zagrijavanju okoline:
- Prvo džemre – 19. februara: Udara u zrak, uzrokujući toplije struje i postepeno ublažavanje zimskih temperatura. Od tog dana, prema narodnim vjerovanjima, ne očekuju se ekstremni minusi.
- Drugo džemre – 26. februara: Zahvata vodu, što simbolizuje početak zagrijavanja rijeka, jezera i drugih vodotoka. Narodno predanje tvrdi da se voda nakon tog dana više ne može smrzavati.
- Treće džemre – 5. marta: Ulazi u zemlju, donoseći toplinu tlu. Od tada, prema vjerovanju, zemlja postaje pogodna za sjedenje i radove na otvorenom.
Nedim Sladić, jedan od poznatih bh. meteorologa, pojasnio je da se hamsin smatra prekretnicom zime. Taj period traje sve do 21. marta, kada zvanično nastupa astronomsko proljeće. Tokom ovog vremenskog intervala mogu se pojaviti i takozvane babine huke, nagle promjene vremena sa oscilacijama između toplih i hladnih dana. Osim toga, hamsin je poznat i kao topli vjetar koji dolazi iz Sahare, donoseći visoke temperature duž sjeverne Afrike, Egipta i Arabijskog poluostrva.
Naši preci su sa velikom pažnjom pratili ove prirodne pojave, oslanjajući se na njih prilikom planiranja svakodnevnih aktivnosti. Baka i djedovi su govorili kako je dolazak prvog džemreta u zrak znak da su najhladniji dani prošli, dok je drugo džemre signaliziralo da se vode više ne mogu zamrzavati. Treće džemre, koje se događa početkom marta, smatralo se definitivnim početkom toplijeg perioda, kada zemlja postaje spremna za nove poljoprivredne radove.
Ova narodna predanja prenose se s generacije na generaciju, iako u modernom vremenu meteorologija ima naučne metode za objašnjenje sezonskih promjena. Bez obzira na to, mnogi i dalje posmatraju džemreta kao glasnike proljeća, s nestrpljenjem očekujući dolazak toplijih dana i buđenje prirode iz zimskog sna prenosi hayat
