Nakon višemjesečnih pregovora, državna koalicija u Bosni i Hercegovini dogovorila je da lider SNSD-a, Milorad Dodik, imenuje glavnog pregovarača s Evropskom unijom. Ova odluka izazvala je oprečne reakcije, s obzirom na Dodikovu javnu retoriku, koja često sadrži uvrede na račun EU. Posebno paradoksalna situacija proizlazi iz toga što Dodik, koji je najavio mogući odustanak Republike Srpske od evropskog puta, sada insistira na preuzimanju tako ključne pozicije u pregovorima.
Politička analitičarka Tanja Topić pojašnjava važnost funkcije glavnog pregovarača, naglašavajući da ta pozicija zahtijeva osobu visokog integriteta, sa stručnim poznavanjem procesa evropskih integracija i odličnim znanjem engleskog jezika. Ipak, u Bosni i Hercegovini, etnički kriterij često postaje odlučujući faktor, što se, prema Topić, smatra potpuno pogrešnim pristupom. Dodikova javna retorika prema EU dodatno zbunjuje građane, jer on istovremeno izražava euroskepticizam i zalaže se za bliske odnose s BRICS-om, dok nastoji ojačati poziciju u pregovorima s Evropskom unijom.
Kontroverzan stav prema EU
Dodikov politički put prema EU često je obilježen kontradikcijama. Nakon što je Bosna i Hercegovina dobila kandidatski status, što je, prema riječima Topić, bio “poklon od EU”, Dodik je postao jedan od najglasnijih kritičara evropskih integracija. Njegova retorika često se suprotstavlja načelima i vrijednostima koje EU zagovara. Ipak, Dodik koristi evropski put kao sredstvo za političke ucjene, i prema domaćim koalicionim partnerima, i prema međunarodnim akterima.
Prema Topić, “prosječan građanin u BiH teško može razumjeti šta Dodik zapravo želi od evropskih integracija”. Njegova politika prema EU oslikava širu strategiju kojom Republiku Srpsku često prikazuje kao entitet koji može blokirati evropski put države, dok istovremeno koristi iste integracije kao sredstvo za postizanje političkih ciljeva.
Načini funkcionisanja glavnog pregovarača
Glavni pregovarač neće djelovati potpuno autonomno, već će njegove odluke i aktivnosti zavisiti od naredbi političkog vrha Republike Srpske, koji ga je imenovao. Topić povlači paralelu između ove funkcije i ambasadora koji, umjesto da predstavljaju državu Bosnu i Hercegovinu, često zastupaju interese svojih etničkih zajednica i stranaka na vlasti. Povjerenje građana u integritet ovakvih predstavnika, prema Topić, ostaje na vrlo niskom nivou, dok je njihova lojalnost prema imenovateljima nesumnjivo visoka.
Lista ključnih problema povezanih s ovom funkcijom:
- Nedostatak autonomije pregovarača.
- Ovisnost o političkim strankama koje su ga imenovale.
- Fokus na etnički kriterij umjesto na stručnost.
Šira politička strategija
Dodikova politika često koristi princip ucjene kako bi postigao političke ciljeve. Ovaj pristup funkcioniše ne samo prema domaćim partnerima, već i prema međunarodnim akterima. Bosna i Hercegovina već godinama svjedoči blokadama političkih procesa dok se ne ispune određeni zahtjevi. Ova praksa dodatno slabi povjerenje građana u institucije i usporava napredak na evropskom putu.
Prema Topić, trenutni pregovori s EU ukazuju na to da je osnovni fokus vladajućih stranaka raspodjela fotelja i resursa, dok se reformski procesi često zanemaruju. Sve reforme i optimizam prema EU pali su u vodu zbog neispunjavanja osnovnih zahtjeva potrebnih za otpočinjanje pregovora, ističe ona. Ovakav pristup ostavlja utisak da se evropski napori shvataju kao “pokloni” koji dolaze bez stvarnog truda i političke volje.
Posljedice nedavne političke dinamike
Jedan od ključnih trenutaka u ovoj političkoj priči bila je posljednja sjednica Doma naroda, na kojoj je vladajuća koalicija preglasana. Ova prijetnja destabilizacijom vlasti ubrzala je dogovore i rezultirala ustupcima, uključujući imenovanje glavnog pregovarača. Ovo pokazuje koliko su trenutne političke odluke motivisane očuvanjem vlasti, a ne dugoročnim interesima građana ili evropskim reformama.
Zaključno, imenovanje glavnog pregovarača reflektuje duboke političke kontradikcije i stratešku neusklađenost u Bosni i Hercegovini. Iako je funkcija ključna za evropski put, način na koji je donesena odluka i odabrana osoba otkriva slabosti političkog sistema. Ukoliko se ne preduzmu ozbiljni koraci ka depolitizaciji procesa i jačanju povjerenja građana, evropske integracije će i dalje biti više političko sredstvo nego realan cilj.
Hvala vam na čitanju:
